عشق، از نگاه فلسفه و روانشناسی: 15 نکته برای درک عمیقتر
عشق، این مفهوم پیچیده و چندوجهی، همواره ذهن فیلسوفان و روانشناسان را به خود مشغول کرده است. از زمانهای باستان تا به امروز، تلاشهای بیشماری برای تعریف، تبیین و درک این پدیده صورت گرفته است. در این پست، به بررسی 15 نکته کلیدی در مورد عشق از دیدگاه این دو حوزه میپردازیم.
این نکات، صرفاً قطرهای از دریای وسیع دانش در این زمینه هستند و هدف آنها، ایجاد نگرشی جامعتر و عمیقتر نسبت به عشق است.
- 💥
عشق افلاطونی:
عشق به کمال و زیبایی مطلق، فراتر از جاذبههای جسمانی. - 💥
عشق اروس:
عشق شهوانی و مبتنی بر تمایلات جنسی، اما در عین حال با هدف تولیدمثل و بقای نسل. -
عشق از دیدگاه فلسفه و روانشناسی: ۱۵ نکته
۱. عشق و وجود: دیدگاه اگزیستانسیالیستی
از دیدگاه اگزیستانسیالیسم، عشق یک انتخاب آگاهانه و مسئولانه است. ما به جای اینکه منتظر باشیم تا “عشق” ما را پیدا کند، خودمان تصمیم می گیریم که به چه کسی عشق بورزیم.
عشق در این دیدگاه، نه یک احساس منفعل، بلکه یک تعهد فعال به رشد و شکوفایی فردی و رابطهای است.
سارتر معتقد بود که دیگری (محبوب) نقش مهمی در خودشناسی ما دارد، اما نباید اجازه دهیم دیگری ما را “تعریف” کند.
به بیان دیگر، عشق نباید به معنای از دست دادن فردیت باشد.
عشق اصیل، عشقی است که به ما کمک کند تا خودمان را بهتر بشناسیم و به پتانسیل های خود برسیم.
این عشق با مسئولیت پذیری، صداقت و پذیرش همراه است.
خودفریبی در عشق اگزیستانسیالیستی جایی ندارد. باید واقعیت رابطه و طرف مقابل را ببینیم و انتخاب کنیم.
۲. عشق و روانکاوی: غریزه و ناخودآگاه
فروید عشق را با غریزه جنسی مرتبط میدانست و آن را یک نیروی اساسی در زندگی انسان برمیشمرد.
به باور او، الگوهای عشقی ما در دوران کودکی و در رابطه با والدین شکل میگیرند.
مفهوم “عقده ادیپ” در این زمینه بسیار مهم است.
روانکاوی معتقد است که ناخودآگاه ما نقش بسزایی در انتخاب شریک عاطفی دارد.
ممکن است ناآگاهانه به دنبال فردی باشیم که ویژگیهای خاصی از والدینمان را داشته باشد.
در ضمن، مکانیسمهای دفاعی روانی مانند فرافکنی و همانندسازی میتوانند در روابط عاشقانه تاثیرگذار باشند.
فرافکنی زمانی رخ میدهد که ما ویژگیهای ناخوشایند خود را به طرف مقابل نسبت میدهیم و همانندسازی زمانی که سعی میکنیم مانند معشوقمان رفتار کنیم.
۳. عشق افلاطونی: زیبایی کاملا مطلوب
عشق افلاطونی به عشقی اشاره دارد که هدف آن رسیدن به حقیقت و زیبایی کاملا مطلوب است، نه لذت جسمانی.
این نوع عشق، پلهای برای رسیدن به شناخت و کمال معنوی تلقی میشود.
در این دیدگاه، زیبایی جسمانی تنها یک انعکاس ناقص از زیبایی حقیقی است.
هدف عشق، رسیدن به درک عمیقتری از زیبایی و حقیقت است که در ذات معشوق نهفته است.
عشق افلاطونی لزوماً غیرجنسی نیست، اما تمرکز اصلی بر روی جنبههای روحی و ذهنی رابطه است.
دیالوگ های افلاطون بویژه “ضیافت” (The Symposium) به این نوع عشق میپردازد.
این نوع عشق میتواند به عنوان یک کاتالیزور برای رشد و تعالی معنوی عمل کند.
۴. عشق و دلبستگی: نظریه جان بالبی
نظریه دلبستگی جان بالبی بیان میکند که سبکهای دلبستگی ما در دوران کودکی شکل میگیرند و بر روابط ما در بزرگسالی تاثیر میگذارند.
افراد با دلبستگی ایمن، اعتماد بیشتری به دیگران دارند و در برقراری روابط صمیمی موفقتر هستند.
افراد با دلبستگی اجتنابی، از صمیمیت دوری میکنند و مستقلتر هستند.
افراد با دلبستگی دوسوگرا (اضطرابی)، نگران طرد شدن هستند و نیاز شدیدی به تایید و توجه دارند.
درک سبک دلبستگی خود و شریک عاطفی میتواند به بهبود روابط کمک کند.
روابط درمانی اغلب بر شناسایی و تغییر الگوهای دلبستگی ناسالم متمرکز هستند.
آگاهی از الگوهای دلبستگی به ما کمک میکند تا نیازهای عاطفی خود و دیگران را بهتر درک کنیم.
۵. عشق و مسئولیت: دیدگاه اریک فروم
اریک فروم در کتاب “هنر عشق ورزیدن” بر اهمیت مسئولیتپذیری، مراقبت، احترام و شناخت در عشق تاکید میکند.
عشق ورزیدن یک هنر است که نیاز به یادگیری و تمرین دارد.
عشق به معنای سلطه و تملک نیست، بلکه به معنای مراقبت از رشد و شکوفایی معشوق است.
احترام به معنای پذیرش فرد به عنوان یک موجود مستقل و با ارزش است.
شناخت به معنای تلاش برای درک عمیقتر از شخصیت، نیازها و آرزوهای معشوق است.
عشق اصیل نیازمند تلاش و تعهد مداوم است.
به عقیده فروم، عشق، پاسخ انسان به مسئلهی هستی است.
۶. عشق و خودشیفتگی: مرزهای سلامت و بیماری
میزان مشخصی از خودشیفتگی برای حفظ عزت نفس و اعتماد به نفس ضروری است.
اما خودشیفتگی افراطی میتواند به روابط آسیب بزند.
افراد خودشیفته معمولاً نیاز شدیدی به تحسین دارند و فاقد همدلی با دیگران هستند.
ارزش ها و باورهای فرهنگی میتوانند بر نحوه ابراز عشق و انتظارات از رابطه تاثیر بگذارند.
درک تفاوت های فرهنگی در مورد عشق، میتواند به بهبود روابط بین افراد از فرهنگ های مختلف کمک کند.
باید به دیدگاه های فرهنگی دیگران احترام بگذاریم و سعی کنیم آنها را درک کنیم.
با این حال، برخی از جنبه های عشق مانند صمیمیت، همدلی و تعهد، در همه فرهنگ ها ارزشمند هستند.
شناخت این شباهت ها و تفاوت ها به ما کمک می کند تا در جهانی با فرهنگ های گوناگون ارتباط بهتری برقرار کنیم.
۱۳. عشق و زبان: قدرت کلمات
زبان نقش مهمی در ابراز عشق و برقراری ارتباط در روابط دارد.
بهرهگیری از کلمات محبت آمیز، تعریف و تمجید و قدردانی، میتواند به تقویت رابطه کمک کند.
گوش دادن فعال و همدلانه به صحبت های شریک عاطفی، نشان دهنده احترام و توجه است.
بهرهگیری از زبان مناسب در هنگام بروز اختلاف نظرها، میتواند از تشدید تنش جلوگیری کند.
زبان بدن نیز نقش مهمی در انتقال احساسات دارد.
ارتباط غیرکلامی مانند تماس چشمی، لبخند و لمس، میتواند به ابراز عشق کمک کند.
یادگیری زبان عشق شریک عاطفی (مثلا کلمات تاییدی، وقت گذراندن با کیفیت، دریافت هدیه، خدمات و کمک، تماس فیزیکی) میتواند به تقویت پیوند عاطفی کمک کند.
۱۴. عشق و اخلاق: مرزهای مجاز و غیرمجاز
عشق باید در چارچوب اصول اخلاقی قرار گیرد.
خیانت، سوء استفاده و خشونت، همگی مصادیق رفتارهای غیراخلاقی در روابط هستند.
احترام به حقوق و حریم خصوصی شریک عاطفی، ضروری است.
صداقت و شفافیت، پایه های اصلی یک رابطه اخلاقی هستند.
عشق نباید بهانه ای برای توجیه رفتارهای نادرست باشد.
در صورت بروز مشکلات اخلاقی در رابطه، مشاوره با متخصصان میتواند کمک کننده باشد.
یک رابطه اخلاقی، رابطه ای است که در آن هر دو طرف احساس امنیت، احترام و ارزشمندی می کنند.
۱۵. عشق و هوش هیجانی: مدیریت احساسات
هوش هیجانی (EQ) نقش مهمی در موفقیت روابط عاشقانه ایفا می کند.
توانایی تشخیص و مدیریت احساسات خود و درک احساسات دیگران، ضروری است.
افراد با هوش هیجانی بالا، بهتر میتوانند با استرس و تعارض ها در رابطه کنار بیایند.
همدلی و مهربانی، از ویژگی های مهم هوش هیجانی هستند که به تقویت صمیمیت در رابطه کمک می کنند.
آموزش مهارت های هوش هیجانی میتواند به بهبود کیفیت روابط عاشقانه کمک کند.
خودآگاهی، خودتنظیمی، انگیزه، همدلی و مهارت های اجتماعی، از مولفه های اصلی هوش هیجانی هستند.
تقویت هوش هیجانی، نه تنها به بهبود روابط عاشقانه کمک می کند، بلکه به بهبود کیفیت کلی زندگی نیز کمک می کند.
